Nghiên cứu – trao đổi: Chấm dức hợp đồng lao động hay sa thải?

Theo Bộ luật Lao động năm 2012 (BLLĐ) thì chấm dứt hợp đồng lao động (HĐLĐ) và sa thải là hai khái niệm hoàn toàn khác nhau. Tuy nhiên, trên thực tế, khi tiếp xúc, tư vấn cho người lao động (NLĐ) đa số đồng nhất hai khái niệm này dẫn đến nhầm lẫn. Bài viết dưới đây phân tích sự khác nhau giữa chấm dứt HĐLĐ và sa thải trong quan hệ lao động.  

LĐLĐ tỉnh triển khai BLLĐ năm 2019 tại Công ty TNHH Giày da Mỹ Phong. Ảnh: HH. 

Những tình huống thường gặp

Tổng đài Tư vấn pháp luật của Liên đoàn Lao động tỉnh thường xuyên gặp các tình huống:

(1) Bạn A: “Anh ơi, em vừa bị công ty sa thải, Công ty nêu lý do vì dịch bệnh Covid nên không còn hàng sản xuất…”.

(2) Bạn B: “Anh ơi, em vừa bị công ty chấm dứt HĐLĐ vì nghỉ việc nhiều ngày mà không xin phép…”.

(3) Bạn C: “Chị ơi, công ty vừa thông báo với em chấm dứt HĐLĐ vì em vi phạm nội quy công ty…”.

Những tình huống trên rất thường gặp trong quá trình tư vấn, cũng như trong tiếp xúc, đối thoại chính sách với NLĐ. Việc hiểu sai về khái niệm, bản chất của chấm dứt HĐLĐ và sa thải có thể dẫn đến những hệ lụy, làm phức tạp thêm tình hình trong quan hệ lao động, tranh chấp lao động…

Ở tình huống (1), rỏ ràng đây là trường hợp chấm dứt HĐLĐ, không phải sa thải.

Ở tình huống (2) và (3), đây là trường hợp NLĐ vi phạm kỷ luật lao động, bị xử lý kỷ luật với hình thức sa thải (một trong những lý do chấm dứt HĐLĐ).

Phân biệt chấm dứt hợp đồng lao động và sa thải

– Chấm dứt HĐLĐ là sự kiện NLĐ chấm dứt làm việc cho người sử dụng lao động (NSDLĐ) do HĐLĐ hết hạn hoặc đã hoàn thành công việc theo HĐLĐ; đương nhiên chấm dứt, do NLĐ bị kỷ luật với hình thức sa thải, hoặc do một trong hai bên đơn phương chấm dứt HĐLĐ trước thời hạn.  

–Sa thải là hình thức kỷ luật lao động cao nhất, dẫn đến hậu quả là NLĐ bị mất việc làm, chấm dứt HĐLĐ, kết thúc mọi quan hệ lao động.

Từ khái niệm trên cho thấy, về bản chất, đây là hai sự kiện pháp lý khác nhau. Chấm dứt HĐLĐ là kết thúc một quan hệ lao động (quan hệ làm việc, quản lý, trả lương) còn sa thải là hình thức kỷ luật lao động của NDSLĐ đối với NLĐ do NLĐ có hành vi vi phạm mà lỗi ở mức độ nặng, dẫn đến NSDLĐ thấy rằng không thể tiếp tục sử dụng NLĐ và họ có quyền loại NLĐ ra khỏi đơn vị bằng cách chấm dứt HĐLĐ.

Điểm giống nhau giữa chấm dứt HĐLĐ và sa thải là chấm dứt HĐLĐ, chấm dứt một quan hệ lao động.

Tuy nhiên, vì chấm dứt HĐLĐ và sa thải là hai khái niệm khác nhau nên pháp luật cũng có những quy định khác nhau để điều chỉnh.

Cụ thể, Điều 36 BLLĐ năm 2012 quy định các trường hợp chấm dứt HĐLĐ

1. Hết hạn HĐLĐ (trừ trường hợp NLĐ là cán bộ công đoàn không chuyên trách đang trong nhiệm kỳ công đoàn mà hết hạn HĐLĐ thì được gia hạn HĐLĐ đã giao kết đến hết nhiệm kỳ).

2. Đã hoàn thành công việc theo HĐLĐ.

3. Hai bên thoả thuận chấm dứt HĐLĐ.

4. NLĐ đủ điều kiện về thời gian đóng BHXH và tuổi hưởng lương hưu theo quy định.

5. NLĐ bị kết án tù giam, tử hình hoặc bị cấm làm công việc ghi trong HĐLĐ theo bản án, quyết định có hiệu lực pháp luật của Toà án.

6. NLĐ chết, bị Toà án tuyên bố mất năng lực hành vi dân sự, mất tích hoặc là đã chết.

7. NSDLĐ là cá nhân chết, bị Toà án tuyên bố mất năng lực hành vi dân sự, mất tích hoặc là đã chết; NSDLĐ không phải là cá nhân chấm dứt hoạt động.

8. NLĐ bị xử lý kỷ luật sa thải theo quy định.

9. NLĐ đơn phương chấm dứt HĐLĐ.

10. NSDLĐ đơn phương chấm dứt HĐLĐ.

Điều 126 BLLĐ 2012 quy định áp dụng hình thức xử lý kỷ luật sa thải

1. NLĐ có hành vi trộm cắp, tham ô, đánh bạc, cố ý gây thương tích, sử dụng ma tuý trong phạm vi nơi làm việc, tiết lộ bí mật kinh doanh, bí mật công nghệ, xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ của NSDLĐ, có hành vi gây thiệt hại nghiêm trọng hoặc đe doạ gây thiệt hại đặc biệt nghiêm trọng về tài sản, lợi ích của NSDLĐ;

2. NLĐ bị xử lý kỷ luật kéo dài thời hạn nâng lương mà tái phạm trong thời gian chưa xoá kỷ luật hoặc bị xử lý kỷ luật cách chức mà tái phạm.

Tái phạm là trường hợp NLĐ lặp lại hành vi vi phạm đã bị xử lý kỷ luật mà chưa được xóa kỷ luật;

3. NLĐ tự ý bỏ việc 05 ngày cộng dồn trong 01 tháng hoặc 20 ngày cộng dồn trong 01 năm mà không có lý do chính đáng.

THANH DŨNG