Ảnh hưởng của tiếng ồn đối với sức khỏe người lao động: NGUYÊN NHÂN VÀ BIỆN PHÁP KHẮC PHỤC

Tiếng ồn là tập hợp những âm thanh có thể khác nhau về cường độ và tần số, biến đổi theo thời gian và gây cho con người những cảm giác khó chịu, ngăn cản sự nhận biết, cảm thụ những âm thanh khác đồng thời ảnh hưởng đến trao đổi tin tức, đến thời gian nghỉ ngơi, giấc ngủ, ảnh hưởng đến điều kiện làm việc và nặng hơn là ảnh hưởng đến sức nghe, sức khỏe của con người.

Việc người lao động phải tiếp xúc lâu dài với tiếng ồn cao sẽ dẫn đến giảm năng suất lao động, suy giảm thính lực và nguy cơ bị bệnh điếc nghề nghiệp. Không những thế tiếng ồn còn có tác hại đến cơ quan khác như: hệ thần kinh, hệ tuần hoàn, hệ tiêu hóa,…

Đường biểu diễn thính lực ở bệnh điếc nghề nghiệp

Cơ quan thính giác của con người tuy có khả năng thích nghi, tự bảo vệ với tác động của tiếng ồn; khi có tiếng ồn mạnh độ nhạy của thính giác giảm xuống và sau khi tiếng ồn ngừng được 2 -3 phút thì thính lực sẽ hồi phục trở lại. Nhưng khả năng thích nghi của con người cũng chỉ có giới hạn, chỉ sau 1 phút tác dụng của tiếng ồn ở vùng tần số từ 1.800-2.000 Hz với mức âm 85-90 dB có thể giảm thính lực từ 10-11 dB. Nếu thời gian tác động của tiếng ồn mạnh hơn và kéo dài thì có hiện tượng mệt mõi thính lực dẫn đến khả năng phục hồi kém dần, cuối cùng là không thể phục hồi. Ngoài ra sự thích nghi còn phụ thuộc vào tính mẫn cảm của từng cơ thể, giới tính, sức khỏe, tuổi tác,…

Sự thay đổi ngưỡng nghe là vì các nguyên nhân: (1) Sự chấn thương âm học là những âm thanh có cường độ rất mạnh hoặc tiếng nổ có thể gây thủng màng nhĩ, tổn thương 3 xương nhỏ trong tai và phá hủy các tế bào thần kinh thính giác hoặc các tổ chức xung quanh. Với mức tiếng ồn khoảng 140 dB sẽ gây chấn thương âm học cho tai; (2) Bệnh điếc nghề nghiệp: việc tiếp xúc với tiếng ồn nhiều năm có thể dẫn đến bệnh điếc nghề nghiệp. Nếu mỗi ngày người công nhân tiếp xúc 8 giờ với tiếng ồn thì cơ quan thính giác của họ sẽ: tổn thương sau 10 đến 20 năm làm việc với mức tiếng ồn từ 90-100 dB, tổn thương sau 10 năm làm việc với mức tiếng ồn từ 100-105 dB, tổn thương sau 5 năm làm việc nếu lớn hơn 105 dB. Bệnh điếc nghề nghiệp chia làm 4 giai đoạn: giai đoạn đầu: cảm thấy mệt mỏi, ù tai, cảm thấy nghe kém sau ca làm việc, đo thính lực sau ngày làm việc sẽ thấy có sự suy giảm thính lực ở tần số 4.000 Hz; giai đoạn tiềm tàng: thời kỳ này kéo dài từ 5 đến 7 năm tùy thuộc vào sức đề kháng của tai, đo thính lực thấy có khuyết hình chữ V (biểu đồ đo thính lực) rõ rệt ở tần số 4.000, đỉnh có thể tới 50-60 dB; giai đoạn cuối của quá trình tiềm tàng: thời kỳ này kéo dài từ 10-15 năm, đo thính lực thấy khuyết hình chữ V đã mở rộng đến vùng tần số 2.000, nói chuyện bị ảnh hưởng; giai đoạn điếc rõ rệt: giai đoạn này bệnh nhân bị ù tai, tiếng nói to cũng khó nghe, khuyết hình chữ V đã mở rộng đến vùng tần số 1.000, 500, 250 Hz.

Sau đây là những biện pháp cơ bản phòng chống tiếng ồn trong sản xuất: (1) Biện pháp giảm tiếng ồn tại nguồn: đây là biện pháp chủ động, tích cực, giảm tận gốc nguồn ồn. Có thể giảm tiếng ồn ngay từ nguồn phát sinh bằng cách thay đổi dây chuyền công nghệ, máy móc, thiết bị cũ, có mức tiếng ồn cao bằng dây chuyền công nghệ, máy móc, thiết bị mới, tiên tiến có mức tiếng ồn thấp hơn. Đối với hệ thống thiết bị, máy cũ có thể giảm mức tiếng ồn bằng các biện pháp như: Biện pháp công nghệ: thay đổi quy trình công nghệ, vật liệu, thay một số chi tiết có độ chính xác chưa cao, bị mòn, rơ,.., thay bánh răng thẳng bằng bánh răng nghiêng, thay các chi tiết kim loại bằng các chi tiết phi kim loại; Biện pháp cô lập nguồn ồn: trang bị thêm cho các thiết bị võ bao cách âm, cabin cách âm để cô lập nguồn ồn. Biện pháp này đem lại hiệu quả cao khi áp dụng với các động cơ, máy phát điện, máy khí nén,…; Biện pháp cách rung: thiết bị bệ giảm rung, gối giảm rung cho thiết bị nhằm giảm tiếng ồn sinh ra do rung động. Biện pháp này áp dụng đối với hệ máy bơm, quạt cao áp, máy giặt công suất lớn; gắn thêm ống giảm âm cho thiết bị khí nén, quạt cao áp; đối với hệ thống thông gió, nên thay loại quạt có mức tiếng ồn thấp hơn, cần tính toán, thiết kế để vận tốc lưu chuyển khí trong hệ thống đường ống tương đối thấp (v < 5m/s), xử lý bề mặt bên trong hệ thống bằng các vật liệu hấp thụ âm và lắp thêm bộ tiêu âm cho hệ thống thông gió; đối với hệ thống băng chuyền, cần giảm đến tối thiểu chiều cao rơi xuống, nên dùng thiết bị chuyền tải bằng băng chuyền thay vì bằng trục lăng; (2) Biện pháp giảm tiếng ồn trên đường lan truyền: sử dụng màn chắn âm; biện pháp hấp thụ âm; biện pháp cách âm; sử dụng cabin cách âm, bao cách âm và biện pháp trồng các dãi cây xanh dày cành, lá vừa tạo cảnh quan, đảm bảo trong sạch môi trường vừa có thể giảm được một phần sự lan truyền tiếng ồn đến khu vực cần yên tĩnh hơn; (3) Giảm tiếng ồn bằng phương tiện bảo vệ cá nhân và tổ chức lao động khoa học: các phương tiện bảo vệ cá nhân giảm tiếng ồn như: nút tai (làm bằng chất dẻo, vật liệu xốp đặc biệt hoặc vật liệu rắn), bao tai che kín cả vành tai, mũ chống ồn,…; biện pháp giảm tiếng ồn bằng tổ chức lao động khoa học: định kỳ khám sức khỏe bệnh điếc nghề nghiệp, hạn chế thời gian tiếp xúc với tiếng ồn cao, giáo dục nâng cao nhận thức về tác hại của tiếng ồn.

                                                                                             MINH THIỆN

Nội dung được trích trong sách Bảo hộ lao động dành cho cán bộ công đoàn phụ trách công tác an toàn vệ sinh lao động do Phó giáo sư Tiến sĩ Nguyễn An Lương chủ biên. NXB Lao động 2013